Παρασκευή 1 Αυγούστου 2014


Συγκομιδή του ξύλου Συγκομιδή του ξύλου Δρ Χρίστος Γαλλής Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Η συγκομιδή και απομάκρυνση της ξυλώδους δασικής βιομάζας από τα φυσικά δάση της χώρας μας είναι μία βασική και κρίσιμη διαχειριστική, οικονομική και οικολογική δράση, αυστηρά βασισμένη στις αρχές της αειφορίας και της βιώσιμης ανάπτυξης. Στόχοι αυτής της δράσης είναι η προστασία, η καλλιέργεια, η αναγέννηση και η ανόρθωση των δασικών οικοσυστημάτων, η αειφορική παραγωγή ξύλου και άλλων δασικών προϊόντων, η αύξηση της απασχόλησης και η τοπική και περιφερειακή βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Το κύριο σύστημα συγκομιδής της ξυλώδους δασικής βιομάζας στη χώρα μας είναι αυτό των επιλογικών υλοτομιών όπου τα επιλεγμένα δένδρα είναι τυχαία διασπαρμένα στην επιφάνεια της συστάδας. Το σύστημα αυτό συγκομιδής συμβάλλει σημαντικά στην αειφορικότητα της παραγωγής, στη βελτίωση της βιοποικιλότητας και πληροί όλους τους όρους που θέτει το Πανευρωπαϊκό Δασικό Σύστημα Πιστοποίησης για την οικολογική πιστοποίηση των δασικών προϊόντων. Η συγκομιδή και απομάκρυνση-μετατόπιση της ξυλώδους δασικής βιομάζας από το δάσος στο δασικό δρόμο περιλαμβάνει επιμέρους δραστηριότητες όπως προετοιμασία του δένδρου, ρίψη, αποκλάδωση, τεμαχισμό, προσωρινή αποθήκευση των κορμοτεμαχίων στο δάσος, μετατόπιση στο δασικό δρόμο, στοίβαξη των κορμοτεμαχίων και αποθήκευση στο δασικό δρόμο. Ένα σύγχρονο σύστημα συγκομιδής θα πρέπει να έχει τη δυνατότητα να: απομακρύνει τα κορμοτεμάχια από το δάσος, να ελαχιστοποιεί τις ζημιές στα εναπομένοντα δένδρα και στο έδαφος, να έχει υψηλή παραγωγικότητα και χαμηλό κόστος, να προλαμβάνει προβλήματα υγείας των δασεργατών που σχετίζονται με την εργασία. Τα σοβαρότερα προβλήματα για την εφαρμογή ολοκληρωμένου συστήματος συγκομιδής στη χώρα μας αφορούν τη χαμηλή παραγωγικότητα, το ανώμαλο και επικλινές έδαφος, το μικρό βαθμό μηχανοποίησης, τις συχνά πυκνές συστάδες και το χαμηλό ετήσιο λήμμα. Η ρίψη, η αποκλάδωση και ο τεμαχισμός των δένδρων γίνεται με αλυσοπρίονο. Η μετατόπιση των κορμοτεμαχίων μικρών διαστάσεων από το δάσος στο δασικό δρόμο γίνεται με ζώα και των κορμοτεμαχίων μεγάλων διαστάσεων με αγροτικούς ελκυστήρες ή με τα ειδικά οχήματα Unimog. Τα γενικά χαρακτηριστικά των εργασιών συγκομιδής στη χώρα μας είναι: άριστες δυνατότητες επιλογής δένδρων προς υλοτομία, ευελιξία και δυνατότητα εκτέλεσης διαφορετικών φάσεων της εργασίας σε διαφορετικούς χρόνους, χαμηλή εργασιακή παραγωγικότητα, επειδή απαιτείται σημαντική χειρωνακτική εργασία, έντονες σωματικές καταπονήσεις, δεδομένης της έλλειψης εκπαίδευσης των εργαζομένων, ανεπαρκές σύστημα οργάνωσης, δυσκολίες στη συντήρηση ζώων, χαμηλός ετήσιος συγκομιζόμενος όγκος, όρια στη μηχανοποίηση, μικρό ποσοστό ζημιών στη συστάδα και στο έδαφος. Για να βελτιωθεί το σύστημα συγκομιδής στη χώρα μας, οι προσπάθειες θα πρέπει να επικεντρωθούν στην οργάνωση και το σχεδίασμά των εργασιών με χρήση σύγχρονων συστημάτων και υπολογιστών, στην εκπαίδευση των εργαζομένων, στην εισαγωγή νέων μηχανημάτων (π.χ. μικροί μετατοπιστές) και στη σύνδεση της συγκομιδής με τις απαιτήσεις της αγοράς (τεμαχισμός κορμών, πιστοποίηση). Το σημαντικότερο όμως είναι η κατανόηση από όλους ότι η συγκομιδή είναι, μια σημαντική και αναγκαία δραστηριότητα για τη βιώσιμη ανάπτυξη, την αειφορική διαχείριση, την παραγωγή ενός ανανεώσιμου φιλικού στο περιβάλλον και αειφορικά παραγόμενου υλικού που είναι το ξύλο και τη βελτίωση και προστασία των δασικών οικοσυστημάτων της χώρας μας. Φάκελος Ξύλο: ένα μεγάλο δώρο της φύσης

Πληρώνουμε για ξυλεία 65 εκατ. το χρόνο! Το αστρονομικό ποσό των 65 εκατομμυρίων ευρώ δαπανά κάθε χρόνο η χώρα μας σε συνάλλαγμα για εισαγωγή ξυλείας υψηλής ποιότητας, σε σημείο ν’ αποτελεί την τρίτη μεγαλύτερη δαπάνη, μετά τα πετρελαιοειδή, τα γαλακτοκομικά και το κρέας! Η ετήσια παραγωγή εγχώριας ξυλείας ανέρχεται σε 390.000 κυβικά μέτρα περίπου, ενώ οι εισαγωγές ξυλείας σε 3.660.000 κυβικά μέτρα περίπου ετησίως. Σημαντικό κομμάτι των εισαγωγών, περίπου 170.000 κυβικά μέτρα, αφορά ξυλεία επιπλοποιίας. Τρίτη μεγαλύτερη δαπάνη είναι για τη χώρα μας η εισαγωγή ξυλείας υψηλής ποιότηταςΤρίτη μεγαλύτερη δαπάνη είναι για τη χώρα μας η εισαγωγή ξυλείας υψηλής ποιότηταςΟι μεγαλύτερες εισαγωγές ξυλείας γίνονται από σκανδιναβικές χώρες και κατεργασμένου ξύλου, κυρίως από Γαλλία. Γενικά, η Ευρώπη εισάγει ξυλεία από χώρες του Αμαζονίου, την κεντρική Αφρική (χώρες του Ισημερινού) και τη Νοτιοανατολική Ασία, συμβάλλοντας έτσι στο φαινόμενο του θερμοκηπίου. Ελληνες επιστήμονες από το ΓΕΩΤΕΕ Θεσσαλονίκης, το Ελληνικό Αγροδασικό Δίκτυο και το Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Θεσσαλονίκης ζητούν η χώρα μας να επιστρέψει σε πρότερη μορφή, στα αγροδασικά συστήματα, που έχουν σχεδόν εκλείψει τις τελευταίες δεκαετίες, όταν οι καλλιέργειες εντατικοποιήθηκαν και επικράτησε η μονοκαλλιέργεια. Τα αγροδασικά συστήματα είναι μια μεικτή καλλιέργεια δασικών δένδρων που παράγουν υψηλής ποιότητας τεχνική ξυλεία (π.χ. καρυδιά, σορβιά, σφεντάμι, κ.λπ.) και γεωργικών φυτών (π.χ. σιτηρά, καλαμπόκι, λαχανικά, κ.λπ.) στο ίδιο χωράφι. Απομεινάρια τους παρέμειναν κυρίως στη βόρεια Ελλάδα, ενώ όπου απουσίασαν διαπιστώθηκαν μέχρι και ανεπανόρθωτα προβλήματα στο φυσικό περιβάλλον, όπως διάβρωση κ.ά. Τα αγροδασικά συστήματα επιδοτούνται από την Ε.Ε. και με τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική (ΚΑΠ) συμβάλλουν μακροπρόθεσμα στη βελτίωση του φυσικού περιβάλλοντος των χωραφιών και της οικονομίας της χώρας. Η χώρα μας, εξηγεί ο δρ Δασολογίας, Κώστας Μαντζανάς, γενικός γραμματέας του διοικητικού συμβουλίου του Αγροδασικού Δικτύου, εισάγει συνήθως ξύλο καρυδιάς, αγριοκερασιάς, τικ, που αφορά επιπλοποιία κ.ά. και επίσης εισάγει συνήθως ξύλο πεύκης, ελάτης κι ερυθρελάτης, για οικοδομική ξυλεία. Παλαιότερα, λέει, ήταν πολύ συνηθισμένο φαινόμενο οι αγρότες να φυτεύουν στην άκρη του χωραφιού τους, π.χ. λεύκες για να ξεχωρίζουν τα όρια από το γείτονα. Ταυτόχρονα όμως, αυτά τα συστήματα έπαιζαν και λειτουργικό ρόλο, χρησιμοποιούνταν για οικοδομική ξυλεία ή και τα επόμενα χρόνια για χαρτί. Το μικροκλίμα που δημιουργούσαν, ευνοούσε τις καλλιέργειες, αφού μείωνε τις ακραίες θερμοκρασίες και τον άνεμο και συγκρατούσε τις απώλειες νερού. Τα παραδοσιακά αυτά συστήματα, υποστηρίζει, πρέπει να διατηρηθούν και να προστατευτούν, γιατί αποτελούν εκτός των άλλων και πολιτιστική κληρονομιά. a.stergiou@eleftherotypia.net Λύση μέσα από την Αγροδασοπονία Το «πράσινο φως» για την Αγροδασοπονία, που προβλέπεται και με τη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική, ζητούν επιστήμονες που ασχολούνται με τη διαχείριση δασών. Η Αγροδασοπονία αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστή χρήση γης από την Ε.Ε. το 2005 και περιελήφθη στο άρθρο 44 του Κανονισμού 1698/2005. Το μέτρο προβλέπει οικονομική ενίσχυση γεωργών ώστε να φυτέψουν στο χωράφι τους και δασικά δέντρα, όπως «ευγενή» πλατύφυλλα: καρυδιά, καστανιά, αγριοκερασιά, ψευδοπλάτανος, σορβιά, φλαμουριά, φράξος. Οπως υποστηρίζουν: 1. Πειράματα στην Ευρώπη έδειξαν ότι η παρουσία δένδρων στο χωράφι δεν επηρεάζει σημαντικά την παραγωγή, αλλά εξασφαλίζει μελλοντικό εισόδημα στο γεωργό. Προτιμώνται ποτιστικά χωράφια και ενδείκνυνται μεγάλες καλλιέργειες (σιτηρά, βαμβάκι, καλαμπόκι). 2. Η φυτεία δένδρων σε χωράφια εμποδίζει την αλάτωση εδαφών, απορροφά νιτρικά, που ρυπαίνουν τα υπόγεια νερά, βελτιώνει τη γονιμότητα των εδαφών με την απορρόφηση θρεπτικών στοιχείων από βαθύτερα στρώματα, δεσμεύει άνθρακα απ’ την ατμόσφαιρα, συμβάλλοντας στην καταπολέμηση του φαινομένου του θερμοκηπίου. Αυξάνει τη βιοποικιλότητα, βελτιώνει αισθητικά το τοπίο και συμβάλλει στη μείωση προσβολών από έντομα και ασθενειών στις καλλιέργειες. Α. ΣΤ.

Πίνακας Διατίμησης Δασικών Προϊόντων, διαχειριστικού έτους 2014. This entry was posted on 22/01/2014 by Δασαρχείο, in Δασικά προϊόντα and tagged Καυσόξυλα, Ξυλεία, Πίνακας Διατίμησης Δασικών Προϊόντων. Bookmark the permalink. Γράψτε ένα σχόλιο Δημοσιεύτηκε στο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως η υπ’ αριθμ. 104182/3/3.1.2014 υπουργική απόφαση με την οποία κυρώνεται και έχει ισχύ για το δασικό διαχειριστικό έτος 2014 σε ολόκληρη την επικράτεια, ο Πίνακας Διατίμησης Δασικών Προϊόντων, με τον οποίο καθορίζεται το μίσθωμα που πρέπει να καταβάλλεται για δασικά προϊόντα πρωτογενούς παραγωγής που παράγονται από δημόσια δάση και δασικές εν γένει εκτάσεις. Δείτε την απόφαση κάνοντας κλικ στην εικόνα fek pinakas Σχετικά αρχεία: Πίνακας Διατίμησης Δασικών Προϊόντων, διαχειριστικού έτους 2014. Υ.Α. 104182/3/3.1.2014 (ΦΕΚ Β’ 92) Πίνακας Διατίμησης Δασικών Προϊόντων, διαχειριστικού έτους 2014. Υ.Α. 104182/3/3.1.2014 (ΑΔΑ: ΒΙΨΕ0-ΠΓΛ)

Ξύλο: ένα μεγάλο δώρο της φύσης Σήμερα, σχεδόν, δέκα χρόνια μετά την δημοσίευση τους, παραμένουν επίκαιρα. Ξεκινώντας από το εισαγωγικό σημείωμα του Δρ Ιωσήφ Πετειναράκη, ο οποίος είχε την επιμέλεια του φακέλου «Ξύλο: ένα μεγάλο δώρο της φύσης», θα αναδημοσιεύσουμε τα άρθρα αυτά, σε μια προσπάθεια για την καλύτερη διάδοση της σημαντικής γνώσης που περιέχουν. Φάκελος Ξύλο: ένα μεγάλο δώρο της φύσης Το ξύλο έχει αποτελέσει το πλέον πολύτιμο και χρήσιμο συνάμα προϊόν της φύσης στην εξελικτική πορεία του ανθρώπου. Αυτό οφείλεται στα μοναδικά φυσικά και χημικά χαρακτηριστικά του και τη σχετική αφθονία του. Σήμερα, ένας τεράστιος αριθμός προϊόντων που χρησιμοποιούνται στην καθημερινή μας ζωή προέρχονται από το ξύλο. Ως κατασκευαστικό υλικό είναι αναντικατάστατο αφού αποτελεί όχι μόνο φυσικό ανανεώσιμο προϊόν αλλά ταυτόχρονα συμβάλλει στη διατήρηση της βιοποικιλότητας του φυσικού περιβάλλοντος και εξυπηρετεί βασικές ανάγκες του σύγχρονου ανθρώπου για αναψυχή. Μέχρι τις αρχές τον περασμένου αιώνα η επεξεργασία του ξύλου ήταν περισσότερο μια τέχνη παρά μια καθιερωμένη επιστημονική τεχνολογία. Σταδιακά άρχισε να αναπτύσσεται. έντονη ερευνητική δραστηριότητα πάνω στα μορφολογικά και ανατομικά χαρακτηριστικά του ξύλου, τη χημική του σύσταση και τις μηχανικές του ιδιότητες με τελικό στόχο την καλύτερη χρήση του ως υλικό κατασκευών. Oι λόγοι πολλοί: η άριστη αισθητική αξία του ξύλου, η επιτακτική ανάγκη της πλήρους αξιοποίησης των φυσικών ανανεώσιμων πόρων, οι νέες μεθοδολογίες επεξεργασίας, το αυξανόμενο κόστος πρώτων υλών και εργασίας, η δημιουργία νέων ανταγωνιστικών προϊόντων με βελτιωμένες φυσικές και μηχανικές ιδιότητες, οι απαιτήσεις των χρηστών για διαρκώς μεγαλύτερη ακρίβεια επεξεργασίας, η κατά το δυνατόν μεγαλύτερη διάρκεια χρήσης των κατασκευών με ξύλο. Είναι γνωστό ότι η πλήρης γνώση των χαρακτηριστικοί ενός υλικού είναι βασική προϋπόθεση για την καλύτερη αξιοποίησή του. Σε αρκετά είδη ξύλου τα ποιοτικά χαρακτηριστικά του είναι κληρονομικά. Όμως πολλά από αυτά επηρεάζονται σημαντικά από τις συνθήκες ανάπτυξης των δένδρων, την ορθή διαχείριση των δασών, τον τρόπο και χρόνο υλοτομίας των δένδρων και την έγκαιρη μεταφορά και επεξεργασία του ξύλου. Στη συνέχεια, καθοριστικός παράγοντας για την καλή υπηρεσία του ξύλου «εν χρήσει» αποτελεί η ξήρανσή του σε σωστά επίπεδα υγρασίας, οι συνθήκες περιβάλλοντος στις οποίες χρησιμοποιείται και φυσικά η προστασία και προφύλαξή του από βιολογικούς παράγοντες που μπορούν να το υποβαθμίσουν. Τα δύο βασικά χαρακτηριστικά του, τα οποία το ξεχωρίζουν από τα άλλα υλικά, είναι, η υγροσκοπικότητα και η ανισοτροπικότητά του (διαφορετική μεταβολή των ιδιοτήτων του ανάλογα με την κατεύθυνση). Αυτό έχει ως αποτέλεσμα ορισμένες από τις ιδιότητές του να επηρεάζονται σημαντικά από διάφορους περιβαλλοντικούς παράγοντες. Λόγω της υγροσκοπικής του φύσης, το ξύλο δεσμεύει υγρασία από το περιβάλλον και αυτό με τη σειρά του προκαλεί διόγκωση των διαστάσεών του ενώ η απώλεια υγρασίας προκαλεί ρίκνωση. Η περιεχόμενη υγρασία στο ξύλο επηρεάζει τις μηχανικές του ιδιότητες, την ευκολία επεξεργασίας του με μηχανήματα, τη συμπεριφορά του κατά τη χρήση αλλά και την αντοχή του στη δράση βιολογικών παραγόντων (σήψη). Η ανισότροπη φύση του ξύλου έχει ως αποτέλεσμα τη διαφορετική διόγκωση (ή ρίκνωση) στις ανατομικές κατευθύνσεις του δένδρου (εφαπτομενική, ακτινική και κατά μήκος), τη δημιουργία τάσεων μέσα στο ξύλο, την εμφάνιση στη συνέχεια σφαλμάτων (ραγάδες, κύρτωση, συστροφή κ.λπ.). Παράλληλα το ξύλο ως προϊόν βιολογικής διεργασίας είναι ευαίσθητο στη δράση περιβαλλοντικών και βιολογικών παραγόντων. Η δράση των περιβαλλοντικών παραγόντων είναι μια σύνθετη αλλά βραδεία διαδικασία υποβάθμισης, η οποία αρχίζει με την οξείδωση βασικών συστατικών του λόγω υπεριώδους ακτινοβολίας αλλά και τη δράση του νερού της βροχής που προκαλεί έκπλυση ορισμένων συστατικών. Το ορατό συνδυασμένο αποτέλεσμα των περιβαλλοντικών δράσεων είναι η αλλαγή του χρώματος. Η βιολογική υποβάθμιση προκαλείται από οργανισμούς οι οποίοι καταστρέφουν τη μάζα του ξύλου. Στα άρθρα που ακολουθούν γίνεται μια προσπάθεια για μια κατά το δυνατόν πληρέστερη ενημέρωση του ενδιαφερομένου αναγνώστη για τη συγκομιδή του ξύλου στο δάσος, τους βιολογικούς κινδύνους που απειλούν τα ιστάμενα δένδρα και το ξύλο μετά τη συγκομιδή του, τις τεχνικές ξήρανσης και τη σημασία τους στην καλή συμπεριφορά του ξύλου κατά τη χρήση, τις μεθόδους αποτελεσματικής προστασίας των ξύλινων κατασκευών, τη συντήρηση του αρχαιολογικού ξύλου καθώς και δραστηριότητες στο διεθνή χώρο για τη διαχείριση απορριμμάτων ξύλου και βιομάζας. Επιμέλεια Φακέλου Δρ Ιωσήφ Πετειναράκης, Αναπληρωτής Ερευνητής Κεντρική Υπηρεσία ΕΘΙΑΓΕ

Το ξύλο και τα έντομα που το προσβάλλουν Woodborer Το ξύλο και τα έντομα που το προσβάλλουν Δρ Μαρία Καλαπανίδα — Κανταρτζή, Εντεταλμένη Ερευνήτρια Ινστιτούτο Δασικών Ερευνών Το ξύλο είναι ένα φυσικό υλικό, που χρησιμοποιείται από αρχαιότατων χρόνων για την κάλυψη διαφόρων αναγκών του ανθρώπου. Χάρη στα τεράστια πλεονεκτήματά του είναι από τα σπουδαιότερα υλικά κατασκευής κτιρίων εδώ και χιλιάδες χρόνια. Εκτός από δομικό υλικό, χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη για την κατασκευή επίπλων, πλοίων, εργαλείων, διακοσμητικών και άλλων αντικειμένων. Γενικά το ξύλο έχει μεγάλες δυνατότητες εφαρμογών, δεδομένου ότι υπάρχει άφθονο στη φύση, η επεξεργασία του είναι εύκολη και oι μηχανικές του ιδιότητες ικανοποιητικές. Με την προϋπόθεση της επιλογής του ενδεδειγμένου κάθε φορά υλικού και της σωστής διαμόρφωσης της διατομής εμφανίζει σημαντικά πλεονεκτήματα, όπως η αποδεδειγμένη σταθερότητα της κατασκευής και η μεγάλη ποικιλία χρωμάτων. Στα μειονεκτήματά του καταγράφεται η δυσκολία πιστοποίησης του υλικού και η απαίτηση συχνής συντήρησης. Το ξύλο, ως φυσικό υλικό, μπορεί κάτω από ακραίες συνθήκες υγρασίας και θερμοκρασίας να προσβληθεί εύκολα από διάφορους μικροοργανισμούς, όπως είναι τα έντομα, oι μύκητες κ.λπ. Για την αποφυγή τέτοιων προσβολών πρέπει η κοπή των δένδρων να γίνεται την εποχή που οι χυμοί κατεβαίνουν στο ριζικό σύστημα, η δε ξυλεία που θα προκύψει από τα δένδρα αυτά να υφίσταται την κατάλληλη επεξεργασία, όπως ξήρανση σε φούρνους μεγάλης θερμοκρασίας, εμποτισμό με διάλυμα διάφορων χημικών παρασκευασμάτων κ.λπ. Επίσης θα πρέπει να αποφεύγεται η αποθήκευση για μεγάλο χρονικό διάστημα της ήδη επεξεργασμένης ξυλείας σε ανοιχτούς χώρους, διότι υπάρχει κίνδυνος να προσβληθεί εκ νέου από έντομα που θα πετάξουν από τα γειτονικά δάση. Αρκετές φορές οι ερευνητές του ΕΘΙΑΓΕ καλούμαστε να προσδιορίσουμε την αιτία προσβολής ξύλινων κατασκευών, ή ακόμη και αποθηκευμένης επεξεργασμένης ξυλείας και να προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισης. Τα κυριότερα έντομα που προσβάλλουν την ξυλεία Τα έντομα που προσβάλλουν την ξυλεία σε χρήση, είναι κυρίως μικρά κολεόπτερα (με μήκος σώματος μερικών χιλιοστών). Τις προνύμφες τους συνήθως δεν τις βλέπουμε, ακούμε όμως το χαρακτηριστικό τους ήχο μέσα στα έπιπλα, στα πατώματα ή άλλες ξύλινες κατασκευές. Επίσης μπορούμε να παρατηρήσουμε το πριονίδι που πέφτει από τις μικρές οπές εισόδου των εντόμων. Τα έντομα που πολύ συχνά δημιουργούν προβλήματα σε ξύλινες κατασκευές στη χώρα μας είναι τα: Bostrychus capucinus (τέλεια έντομα και οπή εξόδου από παρκέ). Bostrychus capucinus (τέλεια έντομα και οπή εξόδου από παρκέ). Bostrychus capucinus (Coleoptera: Bostrychidae). To έντομο αυτό προσβάλλει στο δάσος νεκρά δένδρα δρυός ή καστανιάς σε όλη την Ευρώπη, Βόρεια Αφρική, Κίνα, Συρία. Προσβάλλει πατώματα που έχουν κατασκευαστεί από τα ανωτέρω είδη δένδρων. Τα έλυτρα του ακμαίου έχουν έντονο κόκκινο χρώμα ενώ το κεφάλι και ο προθώρακάς του σκούρο μπλε και η οπή εξόδου είναι στρογγυλή. Το έντομο έχει μονοετή βιολογικό κύκλο και πετά την άνοιξη. Lyctus sp. Lyctus sp. (τέλεια έντομα και οπή εξόδου από παρκέ). Lyctus sp. (Coleoptera: Lyctidae), κοινά ονομάζεται και παρκετοέντομο. Είναι ντόπιο έντομο της Ευρώπης, αλλά απαντάται και στη Βόρεια Αφρική, ΗΠΑ, Ιαπωνία, Καύκασο. Προσβάλλει όρθια νεκρά δένδρα ή πρόσφατα ξηρή ξυλεία πλατύφυλλων και σπάνια κωνοφόρων. Οι προνύμφες ανοίγουν μικρές στοές στο ξύλο, γεμάτες πριονίδια, μέρος του οποίου πέφτει προς τα έξω. Εάν η προσβολή συνεχιστεί για πολλά χρόνια τότε το εσωτερικό του ξύλου μετατρέπεται σε λεπτό πριονίδι. Το ακμαίο είναι 2,5-5 χιλιοστά, με χρώμα καφέ σκούρο. Πετά την άνοιξη με αρχές καλοκαιριού, ανοίγοντας μικρή στρογγυλή οπή στο ξύλο. Έχει μία γενιά το χρόνο. Το θηλυκό γεννά 60 αυγά μέσα στα αγγεία του ξύλου, σε βάθος 3 χιλιοστών. Anobium punctatum (Coleoptera: Anobiidae), κοινά λέγεται και σαράκι. Είναι ντόπιο έντομο της Ευρώπης, αλλά απαντάται και στην Ασία, Αυστραλία, ΗΠΑ, προσβάλλοντας παλιά έπιπλα, πατώματα, κουφώματα κ.λπ. που προέρχονται από ξύλο κωνοφόρων και πλατύφυλλων. Γενικά προσβάλλει ξύλο με μικρή θρεπτική αξία. Το ακμαίο έχει μήκος 3-5 χιλιοστά και είναι κοκκινωπό. Πετά την άνοιξη για μεγάλο χρονικό διάστημα, γεννά πάνω από 60 αυγά, ομαδικά, σε σχισμές του ξύλου ή σε παλιές οπές εξόδου. Οι προνύμφες που εκκολάπτονται σε 2-5 εβδομάδες ανοίγουν στοές γεμάτες πριονίδι κατά μήκος των ετήσιων δακτυλίων. Οι προνύμφες ζουν μέχρι 5 χρόνια μέσα σε ξηρά έπιπλα. Εκτός από τα προαναφερθέντα έντομα υπάρχουν αρκετά ακόμη είδη κολεοπτέρων που προσβάλλουν το ξύλο, αλλά είναι μικρότερης σημασίας για τη χώρα μας. Τέλος μια σημαντική απειλή για το ξύλο αποτελούν οι Τερμίτες. Είναι έντομα και ανήκουν στην τάξη Ισόπτερα. Μοιάζουν με τα μυρμήγκια (λέγονται και λευκά μυρμήγκια) όμως η κοιλιά τους δε σχηματίζει μίσχο με το θώρακα αλλά είναι ενωμένη με αυτόν. Σε όσα έχουν πτέρυγες, τα δύο ζεύγη είναι ίσα μεταξύ τους. Ζουν σε αποικίες και φτιάχνουν φωλιές στο έδαφος ή στο ξύλο. Υπάρχουν διάφορες μορφές ατόμων με καταμερισμό εργασίας. Προ-καλούν μεγάλες καταστροφές σε αποθηκευμένη ξυλεία, ξυλεία οικοδομών, ξύλινες κολόνες. Στην Αθήνα και Θεσσαλονίκη βρέθηκαν να προσβάλλουν πατώματα από δρυ και πεύκη. Επίσης καταστρέφουν είδη που περιέχουν κυτταρίνη, όπως βιβλία, υφάσματα κ.λπ. Καταπολέμηση των εντόμων Όταν το ξύλο είναι πολύ προσβεβλημένο απαιτείται η αντικατάστασή του, απομάκρυνση από το χώρο και η άμεση καταστροφή του (κάψιμο) ώστε να μην αποτελεί εστία μόλυνσης για τα νέα ξύλα. Τα έντομα που βρίσκονται μέσα στο ξύλο μπορούν να θανατωθούν σε μεγάλες θερμοκρασίες (μεγαλύτερες των 50°C). Σε περιπτώσεις μικρών κατασκευών (έπιπλα, διακοσμητικά κ.λπ.) τοποθετούνται σε φούρνους με υψηλή θερμοκρασία και σχετική υγρασία 80% για χρονική διάρκεια ανάλογη με το πάχος του αντικειμένου. Γενικά υπάρχει διαφορά στην ευπάθεια και στη νέκρωση των διαφόρων ξυλοφάγων από υψηλές θερμοκρασίες. Σε ορισμένες περιπτώσεις π.χ. δάπεδα, είναι δυνατή η χρήση θερμού ατμού, η οποία εξοντώνει τα τέλεια έντομα και τις προνύμφες, όχι όμως τα αυγά και. πρέπει, να επαναλαμβάνεται κάθε 2-3 χρόνια την άνοιξη. Είναι δυνατή επίσης η χρήση υψίσυχνων ηλεκτρικών ρευμάτων, που σκοτώνει τ« έντομα. Στη συνέχεια βέβαια χρειάζεται ψεκασμός, επάλειψη των επιφανειών ή εφαρμογή ενέσεων για να αποφευχθεί νέα είσοδος εντόμων. Τέλος χρησιμοποιούνται δηλητηριώδη αέρια, τοξικά υγρά, τα οποία είναι πολύ ισχυρά και επικίνδυνα για ανθρώπους και ζώα και θα πρέπει να εφαρμόζονται από εξειδικευμένες εταιρείες εντομοκτονίας με ειδικούς γεωτεχνικούς επιστήμονες. Δρ Μαρία Καλαπανίδα — Κανταρτζη, Εντεταλμένη Ερευνήτρια Ινστιτούτο Δασικών Ερευν

Η ξήρανση του ξύλου Φάκελος Ξύλο: ένα μεγάλο δώρο της φύσης Η ξήρανση του ξύλου Δρ Μιχάλης Σκαρβέλης, Εντεταλμένος Ερευνητής Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων Στον καθένα είναι γνωστό και εύκολα κατανοητό ότι για να φθάσουν στα χέρια του κάποια έτοιμα ή ημιέτοιμα προϊόντα – παράγωγα του ξύλου (πριστή ξυλεία, μοριοσανίδες, αντικολλητά, κουφώματα, έπιπλα κ.ά.), πρέπει το ξύλο να υποστεί διάφορες κατεργασίες αμέσως μετά τη μεταφορά του από τον τόπο παραγωγής του (δάσος) μέχρις ότου πάρει την τελική του μορφή. Τέτοιες επεξεργασίες είναι η πρίση, η επανάπριση, το πλάνισμα, η διαμόρφωση πάχους, η μορφοποίηση άκρων στοιχείων, το τρύπημα, η μορφοποίηση συνδέσμων και συναρμολόγηση, η λείανση, ο εμποτισμός, ο θρυμματισμός, η εκτύλιξη, η συγκόλληση κ.ά., ανάλογα με το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα. Μέρος από τις διαδικασίες αυτές υλοποιείται στις δασικές βιομηχανίες και μέρος στις μονάδες δευτερογενούς επεξεργασίας (επιπλοποιεία, ξυλουργεία). Απόλυτα απαραίτητη σε κάθε περίπτωση -αν και λιγότερο γνωστή – είναι η διαδικασία της ξήρανσης του ξύλου, ειδικά αν πρόκειται να χρησιμοποιήσουμε συμπαγές («μασίφ») ξύλο για εσωτερικές κατασκευές. Η αναγκαιότητα για ξήρανση προκύπτει από το γεγονός ότι το ξύλο, ως βιολογικό προϊόν και ως «ζωντανό» υλικό στο δένδρο, περικλείει μεγάλες ποσότητες νερού, υπό μορφή α) υγρού ή «ελεύθερου» νερού στις κοιλότητες των κυττάρων του, β) υδρατμών στις κυτταρικές κοιλότητες και γ) ως δεσμευμένο νερό στα κυτταρικά τοιχώματα. Η αρχική ποσότητα του νερού αυτού μπορεί να κυμαίνεται από 30% έως και 300% σε σύγκριση με το ξηρό βάρος του ξύλου, ανάλογα με το είδος, τη θέση μέσα στο δένδρο, την εποχή κ.ά. Το νερό αυτό αρχίζει να αποβάλλεται από τη μάζα του ξύλου ευθύς μόλις γίνει η υλοτομία του δένδρου, δυστυχώς όμως αυτή η διαδικασία αποβολής διαρκεί για μακρύ χρόνο και – το κυριότερο – συνοδεύεται από ακανόνιστη μείωση των διαστάσεων του. Όταν η υγρασία του ξύλου πέσει κάτω από ένα όριο (περίπου 30% – σημείο ινοκόρου), τότε έχει εξατμιστεί το νερό που είναι ελεύθερο στις κυτταρικές κοιλότητες και ξεκινά η απώλεια νερού από τα τοιχώματα των κυττάρων. Τότε ακριβώς αρχίζουν να ελαττώνονται και οι διαστάσεις του ξύλου (ρίκνωση) ενώ παράλληλα μεταβάλλονται και οι λοιπές φυσικές και μηχανικές ιδιότητές του. Το χειρότερο απ’ όλα είναι ότι αυτή η μεταβολή των διαστάσεων προκύπτει με διαφορετικό τρόπο στις τρεις αυξητικές διαστάσεις του (αξονικά, ακτινικά, εφαπτομενικά) ενώ ισχύει και το αντίστροφο φαινόμενο (διόγκωση) σε περίπτωση που το ξύλο για κάποιο λόγο αποκτήσει εκ νέου υγρασία. Γίνεται επομένως αντιληπτό ότι αν το ξύλο αξιοποιηθεί σε κάποια χρήση έχοντας υγρασία περισσότερη ή λιγότερη από αυτήν στην οποία τελικά θα ισορροπήσει, επηρεαζόμενο από τις συνθήκες θερμοκρασίας και σχετικής υγρασίας του περιβάλλοντος χώρου, τότε θα έχουμε και μεταβολή των διαστάσεών του που θα προκύψει ανομοιόμορφα στις διαστάσεις του και μπορεί να έχουμε παραμόρφωση της κατασκευής. Όλοι έχουμε δυσάρεστες εμπειρίες από τους αρμούς ενός επίπλου που «άνοιξαν», από ένα συρτάρι που «σφήνωσε» το χειμώνα ή μια πόρτα σε νεόδμητη κατοικία που «φράκαρε». Το παραπάνω χαρακτηριστικό, χωρίς να είναι το μόνο, αποτελεί το βασικό μειονέκτημα που εμφανίζει το ξύλο έναντι άλλων -ανταγωνιστικών σε αυτό-υλικών, που αντιστρατεύεται σημαντικά τα πλεονεκτήματά του (αισθητική υπεροχή, ανανεώσιμος χαρακτήρας, ποικιλία χρήσεων, μικρή κατανάλωση ενέργειας για τη μεταποίησή του κ.ά.). Το φαινόμενο αντιμετωπίζεται με τεχνικές όπως η αναδιανομή των δομικών στοιχείων του ξύλου, η επικάλυψη με ανθυγροσκοπικές ουσίες ή ο εμποτισμός με ουσίες που το διατηρούν σε κατάσταση μόνιμης διόγκωσης. Σε κάθε περίπτωση όμως ο πλέον κατάλληλος τρόπος είναι η εκ των προτέρων ξήρανση του ξύλου, σε υγρασία ανάλογη με αυτή που θα αποκτήσει στο χώρο χρήσης του. Η υγρασία αυτή για τα ελληνικά δεδομένα πρέπει να είναι για εξωτερικές κατασκευές 12-15%, για ημιυπαίθριες κατασκευές 10-12%, για πατώματα, έπιπλα (εσωτερικές κατασκευές) 8-9%. Τα παραπάνω αποτελούν το βασικό λόγο ξήρανσης της ξυλείας, ωστόσο δεν είναι και ο μοναδικός, καθώς μια σειρά ακόμη πλεονεκτημάτων ανακύπτουν με την ξήρανση, όπως: μειώνεται το βάρος, οπότε διευκολύνεται κατά πολύ ο χειρισμός και η μεταφορά, η κατεργασία (πλάνισμα, κοπή κ.λπ.) γίνεται καλύτερα, με τη μείωση της υγρασίας αυξάνονται οι μηχανικές ιδιότητες, οπότε η αντοχή του ξύλου σε εξωτερικές δυνάμεις (κάρφωμα, βίδωμα) αυξάνεται, η συγκόλληση και το φινίρισμα (τρίτομο, βάψιμο) γίνονται επίσης καλύτερα, προσβολές από σηπτικούς – χρωστικούς μύκητες σταματούν, όταν η υγρασία πέσει κάτω από 20%. Σε περίπτωση ξήρανσης με θερμοκρασίες άνω των 50° – 55°C επέρχεται και αποστείρωση της ξυλείας από μύκητες και έντομα που τυχόν προϋπήρχαν. Παράλληλα με τα προηγούμενα, ανακύπτουν και οικονομικά κυρίως μειονεκτήματα σχετιζόμενα με την ξήρανση, όπως είναι οι χρονικές καθυστερήσεις μέχρις ότου ολοκληρωθεί η ξήρανση, η δέσμευση κεφαλαίων και χώρων, αυξημένο εργατικό κόστος (για στοίβαξη, αποστοίβαξη, μεταφόρτωση, παρακολούθηση), κόστος αγοράς εξοπλισμού και κόστος λειτουργίας και συντήρησης εγκαταστάσεων ξήρανσης. Μέθοδοι ξήρανσης Τρεις είναι οι βασικοί παράγοντες για την πρόκληση ξήρανσης στο ξύλο: η θερμοκρασία, η σχετική υγρασία και η κίνηση του αέρα που περιβάλλει την ξηραινόμενη ξυλεία. Η βασική διάκριση μεταξύ των μεθόδων ξήρανσης είναι αυτή μεταξύ φυσικής και τεχνητής ξήρανσης. Στη φυσική εκμεταλλευόμαστε τη θερμοκρασία, τη σχετική υγρασία και την κίνηση του αέρα του περιβάλλοντος. Στην τεχνητή δημιουργούμε ελεγχόμενες συνθήκες σε κλειστούς θαλάμους, ανάλογα με την ακριβή μέθοδο που ακολουθείται, με αποτέλεσμα η ξήρανση να είναι ταχύτερη και ποιοτικά ελεγχόμενη. Ο ανεξέλεγκτος (γρήγορος) ρυθμός ξήρανσης προκαλεί σφάλματα έως και ολική καταστροφή της ξυλείας, επομένως και η τεχνητή ξήρανση πρέπει να υπακούει σε κάποιους κανόνες. Εξυπακούεται ότι ο ρυθμός (χρόνος) ξήρανσης επηρεάζεται και από το είδος και τις διαστάσεις (πάχος) του ξύλου, την αρχική και την επιθυμητή τελική υγρασία, την αναλογία σομφού – εγκάρδιου ξύλου, τη θέση του ξύλου στη στοιβάδα κ.ά. Η φυσική ξήρανση Η φυσική ξήρανση είναι η παλαιότερη και απλούστερη μέθοδος, που παραμένει πάντα σε ευρεία χρήση ειδικά σε χώρες με θερμό – ξηρό κλίμα όπως η δική μιας. Αντίθετα, σε χώρες με υγρό – ψυχρό κλίμα αξιοποιείται μόνο στα αρχικά στάδια της ξήρανσης, ως μέθοδος προξήρανσης πριν από την τεχνητή ξήρανση. Η ξυλεία τοποθετείται σε υπόστεγα, σε στοιβάδες με διαχωριστικούς πήχεις ανάμεσα σε κάθε στρώση ξύλων και με μικρά διάκενα ανάμεσα σε σανίδες της ίδιας στρώσης, για να κυκλοφορεί απρόσκοπτα ο αέρας. Ως μέθοδος διαρκεί αισθητά περισσότερο από την τεχνητή, γεγονός που προκαλεί δέσμευση κεφαλαίων και χώρων, χωρίς αυτό να σημαίνει, ότι η ξυλεία είναι κατώτερης ποιότητας. xiransi Παράδειγμα κακής στοίβαξης ξυλείας για φυσική ξήρανση (απ’ ευθείας έκθεση στον ήλιο, βλάστηση στο έδαφος που δυσχεραίνει την ξήρανση). Τα προβλήματα από την κακή ξήρανση είναι ορατά στην ποιότητα των σανίδων. Στην Ελλάδα και ειδικά τους θερινούς μήνες, η φυσική ξήρανση είναι ταχύτατη. Σε ορισμένες περιοχές με ξηρό κλίμα (π.χ, Αττική) η υγρασία μπορεί να κατέλθει και σε 8%, γεγονός που κάνει την ξυλεία κατάλληλη για κάθε χρήση. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό και με το υψηλό κόστος που απαιτείται για την προμήθεια και λειτουργία εγκαταστάσεων τεχνητής ξήρανσης, έχει ως αποτέλεσμα την υποτίμηση της ανάγκης για προσεκτική και επιμελημένη ξήρανση. Η ξυλεία πολλές φορές παραμένει πρόχειρα και προσωρινά στοιβαγμένη σε ακάλυπτους χώρους, για να στεγνώσει όσο είναι δυνατόν μέχρι να χρησιμοποιηθεί, με αποτέλεσμα άλλοτε να βρέχεται και να επανυγραίνεται, άλλοτε να μένει εκτεθειμένη απ’ ευθείας στην ηλιακή ακτινοβολία και να δημιουργούνται ραγάδες και στρεβλώσεις στις εξωτερικές στρώσεις κ.ά. Σε παραλλαγή της μεθόδου (δυναμική φυσική ξήρανση) χρησιμοποιούνται ανεμιστήρες μεγάλης διαμέτρου, που διευκολύνουν – επιταχύνουν την κίνηση του αέρα μέσω της στοιβάδας, συμβάλλοντας στην εξάτμιση και απομάκρυνση της υγρασίας. Η τεχνητή ξήρανση Στην προκειμένη περίπτωση η ξήρανση πραγματοποιείται σε ειδικά διαμορφωμένους θαλάμους, με έλεγχο των συνθηκών ξήρανσης. Οι σύγχρονοι θάλαμοι είναι κατασκευασμένοι συνήθως από πρόκατασκευασμένα πλαίσια αλουμινίου με μόνωση. Υπάρχουν όμως σε χρήση και θάλαμοι κατασκευασμένοι από τούβλα και σκυρόδεμα. Η ξυλεία τοποθετείται σε στρώσεις με διαχωριστικούς πήχεις ανάμεσα, χωρίς πλευρικά διάκενα μεταξύ των σανίδων της ίδιας στρώσης. Η ανύψωση της θερμοκρασίας είναι σταδιακή και πραγματοποιείται με την καύση πετρελαίου αλλά και υπολειμμάτων ξύλου, όταν αυτά υπάρχουν σε αρκετές ποσότητες. Η σχετική υγρασία ελέγχεται με ψεκασμό ατμού ή νερού (για αύξηση) και ανεμιστήρες εξαερισμού (για μείωση) ενώ η κυκλοφορία του αέρα πραγματοποιείται με τη βοήθεια ανεμιστήρων, κατάλληλα τοποθετημένων πάνω ή στα πλάγια της στοιβαγμένης ξυλείας. Η όλη διαδικασία ακολουθεί ένα πρόγραμμα ξήρανσης, κατάλληλα διαμορφωμένο για κάθε είδος και πάχος ξύλου. Παλαιότερα η εφαρμογή του προγράμματος ξήρανσης βασιζόταν στις παρατηρήσεις και την εμπειρία του χειριστή του ξηραντηρίου ενώ σήμερα υπάρχουν πλήρως αυτοματοποιημένα συστήματα ελέγχου της πορείας της ξήρανσης. Μολονότι τα τελευταία χρόνια δίνονται αρκετά κίνητρα στις επιχειρήσεις για επένδυση σε εγκαταστάσεις ξήρανσης, δεν υπερβαίνουν το 10% του συνόλου οι επιχειρήσεις πρωτογενούς κατεργασίας ξύλου στην Ελλάδα που διαθέτουν ξηραντήριο. Οι λόγοι αναφέρθηκαν ήδη ενώ θα πρέπει να προσθέσουμε σε αυτούς και το γεγονός ότι η τεχνητή ξήρανση είναι αρκετά ενεργοβόρος. Υπολογίζεται ότι πάνω από το μισό (60-70%) της απαιτούμενης ενέργειας για την παραγωγή πριστής ξυλείας, καταναλώνεται στη διαδικασία της ξήρανσης, εφόσον η μονάδα διαθέτει εγκαταστάσεις τεχνητής ξήρανσης. Το ξύλο άλλωστε δεν απαιτεί ιδιαίτερα μεγάλα ποσά ενέργειας για τη μεταποίησή του (αισθητά μικρότερα ποσοστά σε σχέση με τα ανταγωνιστικά του υλικά), οπότε η ποσοστιαία συμμετοχή της τεχνητής ξήρανσης εμφανίζεται μεγάλη. Η χρήση του φυσικού αερίου από τις επιχειρήσεις στο προσεχές μέλλον αναμένεται να μειώσει αυτό το κόστος και να αποτελέσει κίνητρο για επενδύσεις στον τομέα της ξήρανσης του ξύλου. Παρ’ ότι η συγκεκριμένη μέθοδος βρίσκεται σε εφαρμογή σχεδόν 100 χρόνια και παρά τις όποιες τεχνολογικές εξελίξεις στον τομέα της ξήρανσης, εξακολουθεί να είναι η δημοφιλέστερη μέθοδος τεχνητής ξήρανσης γι’ αυτό και αποκαλείται και συμβατική τεχνητή ξήρανση. Υπάρχουν σήμερα και άλλες μέθοδοι τεχνητής ξήρανσης, με περιορισμένη διεθνώς και ελάχιστη ή και καθόλου διάδοση στη χώρα μας, κυριότερες από τις οποίες είναι η αφύγρανση, η ξήρανση με πολύ υψηλές θερμοκρασίες, η ξήρανση σε κενό, η ξήρανση με υψίσυχνα ρεύματα, η ξήρανση με υψίσυχνα και κενό. Όλες σχεδόν απαιτούν αποκλειστική χρήση ηλεκτρικής ενέργειας ή/και ξήρανση μεγάλων ποσοτήτων ξυλείας, πράγμα που δεν προσιδιάζει στα ελληνικά δεδομένα. Η ηλιακή ξήρανση Παραλλαγή της συμβατικής τεχνητής ξήρανσης, με αξιοποίηση της ηλιακής ενέργειας που είναι άφθονη στην Ελλάδα, αποτελεί η ηλιακή ξήρανση που έχει δοκιμαστεί επιτυχώς στη χώρα μας τα τελευταία 15 χρόνια από το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων & Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων (ΙΜΔΟ & ΤΔΠ). Σύμφωνα με τη συγκεκριμένη μέθοδο η απαιτούμενη ενέργεια για την ανύψωση της θερμοκρασίας στο θάλαμο ξήρανσης προέρχεται από την ηλιακή ακτινοβολία και πραγματοποιείται με τη βοήθεια ηλιακών συλλεκτών αέρος. Η λοιπή διαδικασία είναι ανάλογη με αυτήν που ακολουθείται στη συμβατική τεχνητή ξήρανση, από την οποία υπολείπεται στο γεγονός ότι η παροχή ηλιακής ενέργειας είναι από τη φύση της διακοπτόμενη. Αυτό μπορεί να αντιμετωπιστεί εν μέρει με τη χρήση συστημάτων συσσώρευσης ενέργειας στη διάρκεια της η μέρας (π.χ. σκυρόστρωση του δαπέδου μέσα από την οποία κυκλοφορεί ένα μέρος του αέρα), είτε με τη χρήση συμπληρωματικών συστημάτων παροχής ενέργειας (π.χ, καυστήρας υπολειμμάτων ξύλου, σε λειτουργία τις νυχτερινές ώρες και τις νεφοσκεπείς ημέρες). Από το εργαστήριο Τεχνολογίας Δασικών Προϊόντων του ΙΜΔΟ & ΤΔΠ κατασκευάστηκε πειραματικό ηλιακό ξηραντήριο με 5 εξωτερικούς ηλιακούς συλλέκτες αέρα, πλήρως αυτοματοποιημένο στην τελική του μορφή, στο οποίο έγινε ξήρανση ξυλείας 4 ελληνικών δασοπονικών ειδών (ελάτη, μαύρη πεύκη, οξυά και δρυς) με παράλληλη φυσική ξήρανση ίδιου είδους ξυλείας σε παρακείμενο χώρο, για συγκριτικούς λόγους. Από τα αποτελέσματα προέκυψε ότι: Η ηλιακή ξήρανση (όπως είναι λογικό) είναι ταχύτερη τους θερινούς μήνες σε σχέση με τους χειμερινούς, ταυτόχρονα όμως είναι 2 έως 10 φορές ταχύτερη της φυσικής ξήρανσης, ανάλογα με το είδος και το πάχος του ξύλου και την εποχή. Η υπεροχή αυτή είναι μεγαλύτερη τους χειμερινούς μήνες σε σύγκριση με το καλοκαίρι. Η ηλιακή ξήρανση είναι 1,4 έως 4,5 φορές βραδύτερη της συμβατικής τεχνητής ξήρανσης στα είδη που εξετάστηκαν. Οι χρονικές διαφορές ήταν μικρότερες τους καλοκαιρινούς μήνες και στα δύσκολα ξηραινόμενα είδη (οξυά, δρυς). Η φυσική ξήρανση δεν μπορεί να κατεβάσει την υγρασία στα ίδια χαμηλά επίπεδα σε σχέση με την ηλιακή. Στα δύσκολα ξηραινόμενα είδη οι διαφορές υπέρ της ηλιακής ξήρανσης ήταν εντονότερες. Η θερμοκρασία στο ηλιακό ξηραντήριο ήταν κατά μέσο όρο 20,4°C ψηλότερη από αυτή του περιβάλλοντος. Οι διαφορές θερμοκρασίας θαλάμου – περιβάλλοντος είναι εντονότερες το χειμώνα, σε σύγκριση με το καλοκαίρι. Γενικά η θερμοκρασία σε ένα ηλιακό ξηραντήριο επηρεάζεται από την εποχή, τη διαθέσιμη ηλιακή ακτινοβολία, τη θερμοκρασία του περιβάλλοντος, την υγρασία του ξύλου, το σχεδίασμά του ξηραντηρίου και την ένταση του εξαερισμού. Με κατάλληλο σύστημα ελέγχου στην ηλιακή ξήρανση επιτυγχάνεται καλύτερη ποιότητα ξήρανσης, απ’ ότι στη φυσική ξήρανση. Η ύπαρξη πηγής ύγρανσης του αέρα στο θάλαμο, παρέχει τη δυνατότητα διόρθωσης των σφαλμάτων που ανακύπτουν λόγω βεβιασμένης ξήρανσης. Υπάρχουν οι δυνατότητες και για απλούστερες κατασκευές ηλιακών ξηραντηρίων από τη συγκεκριμένη, χωρίς εξωτερικούς συλλέκτες και με διαφανή ή ημιδιαφανή τοιχώματα, με περιορισμένη ή καθόλου μόνωση των τοιχωμάτων, αποκαλούμενες γι’ αυτό «τύπου θερμοκηπίου» ή «ημιθερμοκηπίου». Υπερτερούν στο μειωμένο κόστος κατασκευής, μειονεκτούν στους χρόνους και τη δυνατότητα πλήρους ελέγχου της πορείας ξήρανσης. Μπορούν ωστόσο να αποτελέσουν λούσεις εκεί που δεν υπάρχουν άλλες δυνατότητες. Σε κάθε περίπτωση η επιμελημένη ξήρανση, στο κατάλληλο -ανάλογα και με την τελική χρήση- ποσοστό υγρασίας, είναι μια διαδικασία η οποία δεν πρέπει να παραμελείται και συμβάλλει στην καλύτερη αξιοποίηση αυτού του ανεκτίμητου φυσικού πόρου, του ξύλου.

Ξυλοδεσιά Η ξυλοδεσιά (η ξυλοδεσία) είναι ένας παραδοσιακός τρόπος κατασκευής κτιρίων με ξύλινο σκελετό. Εν αντίθεση του αποκλειστικού ξύλινου σπιτιού για την κατασκευή χρησιμοποιείται το σχετικά ακριβό ξύλο της βελανιδιάς. Τα ενδιάμεσα ανοίγματα που αφήνει η ξυλοδεσιά συμπληρώνονται με πηλό και άχυρο, τούβλα ή και σύγχρονα με τσιμεντόλιθους. Η κατασκευή απαιτεί ειδική γνώση κατασκευής, αλλά και φροντίδας της κατασκευής, και προσφέρει ιδανικές ιδιότητες ενέργειας και κλίματος. Ιστορία Ενώ η προέλευση είναι πολύ αρχαία με παραδείγματα και στις Μυκήνες, η κατασκευή συνηθιζόταν αργότερα το πλείστον σε χώρες και περιοχές με εντατική υλοτόμηση, όπως την κεντρική Ευρώπη. Στην Αγγλία η ξυλοδεσιά συνηθιζόταν την εποχή των Τυδώρ. Στην Ελλάδα η ξυλοδεσιά αποτελεί τοπικό φαινόμενο με παραδείγματα στη βορειοανατολική Ελλάδα και στην Λευκάδα (Λευκαδίτικη ξυλοδεσία), όπου επιλέχθηκε διότι είναι ιδιαίτερα αντισεισμική [1]. Η Λευκαδίτικη Ξυλοδεσιά Η πόλη της Λευκάδας είναι χτισμένη πάνω προσχώσεις και λάσπη σε ασταθές έδαφος. Η υποχρεωτική ξυλοδεσιά στα κτίρια του νησιού ήταν ένα μέτρο για την αντισεισμική κατασκευή κτιρίων. Το ισόγειο συνήθως, αλλά όχι πάντα, ήταν πέτρινο και ο ξύλινος σκελετός ξεκινάει στον πρώτο όροφο. Ο σκελετός έχει ανεξάρτητες κολόνες στο εσωτερικό του σπιτιού και είναι ανεξάρτητη κατασκευή. Τα ξύλα ήταν κορμοί ευκαλύπτου που ήταν βουτηγμένη ένα διάστημα στην θάλασσα. Η πλήρωση των κενών της ξυλοδεσίας ήταν με πωρόλιθο. Πλεονέκτημα της κατασκευής είναι η αρκετή ανεξαρτησία κίνησης από το γύρω έδαφος και η ελαστικότητα. Ο ξύλινος σκελετός πολλές φορές δεν ήταν εμφανής και καλυπτόταν από σοβά.[2]. Τα τελευταία χρόνια αναδημιουργούνται κτίρια στην Λευκάδα με τον τρόπο της ξυλοδεσιάς.

Κανονισμός της ΕΕ για την ξυλεία Ο κανονισμός της ΕΕ για την ξυλεία EUTR – κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 995/2010 είναι ένας κανονισμός της Ευρωπαϊκής Ένωσης της 20ής Οκτωβρίου 2010, για την αντιμετώπιση του εμπορίου παράνομα υλοτομημένης ξυλείας και προϊόντων ξυλείας εντός της ΕΕ. Απαγορεύει τη διάθεση στην αγορά της ΕΕ παράνομα υλοτομημένης ξυλείας και προϊόντων ξυλείας, και καθορίζει τις υποχρεώσεις των φορέων εκμετάλλευσης. Ο κανονισμός ισχύει σε όλα τα κράτη μέλη από τις 3 Μαρτίου 2013. Κανονισμός Ευρωπαϊκής Ένωσης: Κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 995/2010 Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, για τη θέσπιση των υποχρεώσεων των φορέων εκμετάλλευσης που διαθέτουν ξυλεία και προϊόντα ξυλείας στην αγορά Συντάχθηκε από Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και Συμβούλιο Νομική βάση Άρθρο 192(1) Στοιχεία δημοσίευσης στην Επίσημη Εφημερίδα L 295 της 12.11.2010, σ. 23-34 Ιστορικό Συντάχθηκε : 20 Οκτωβρίου 2010 Ισχύει από : 3 Μαρτίου 2013 Προπαρασκευαστικές πράξεις Γνώμη από Οικονομική και Κοινωνική Επιτροπή : ΕΕ C 2009/318 P 88 Θέση από Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο : ΕΕ C 2009/184E P 145 Θέση από Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο : διατυπώθηκε στις 07/07/2010 Πρόταση από Επιτροπή : COM 2008/0644 τελικό Διαδικασία συναπόφασης Θέση από Συμβούλιο : ΕΕ C 2010/114E P 17 Άλλες νομοθετικές πράξεις Τροποποιεί : 52008PC0644 Πλαίσιο Η παράνομη υλοτομία –η υλοτομία ξυλείας κατά παράβαση των νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων της χώρας υλοτόμησης– έχει δριμείες οικονομικές, περιβαλλοντικές και κοινωνικές επιπτώσεις σε κάποια από τα πιο πολύτιμα εναπομείναντα δάση του πλανήτη και τις κοινότητες που στηρίζονται σε αυτά. Οδηγεί σε απώλεια εσόδων, υπονομεύει τους κόπους των νόμιμων φορέων εκμετάλλευσης και συνδέεται με την αποψίλωση τω δασών, την απώλεια βιοποικιλότητας και την εκπομπή αερίων του θερμοκηπίου, καθώς και με συγκρούσεις για εδάφη και πόρους, και την αποδυνάμωση αυτόχθονων κοινοτήτων. Η ΕΕ αποτελεί μια σημαντική εξαγωγική αγορά για χώρες με εξαιρετικά υψηλά επίπεδα παρανομίας και κακής διακυβέρνησης στον δασικό τομέα. Επιτρέποντας τη διάθεση στην αγορά της ΕΕ ξυλείας και προϊόντων ξυλείας που ενδεχομένως προέρχονται από παράνομες πηγές, οι χώρες της ΕΕ ουσιαστικά συντηρούν την πρακτική της παράνομης υλοτομίας. Προκειμένου να αντιμετωπίσει το πρόβλημα, το 2003 η ΕΕ εκπόνησε το σχέδιο δράσης FLEGT (Forest Law Enforcement, Governance and Trade – Επιβολή της δασικής νομοθεσίας, διακυβέρνηση και εμπόριο), το οποίο θεσπίζει μια σειρά μέτρων για τον αποκλεισμό της παράνομης ξυλείας από τις αγορές, τη βελτίωση της προμήθειας νόμιμης ξυλείας και την αύξηση της ζήτησης προϊόντων ξυλείας που διατίθενται υπεύθυνα. Ο EUTR και οι Εθελοντικές Συμφωνίες Εταιρικής Σχέσης (εμπορικές συμφωνίες με χώρες που εξάγουν ξυλεία, οι οποίες συμβάλλουν στον περιορισμό της διάθεσης παράνομης ξυλείας στην ευρωπαϊκή αγορά) αποτελούν τα δύο θεμελιώδη στοιχεία του σχεδίου δράσης. Επισκόπηση Προκειμένου να καταπολεμήσει την παράνομη υλοτομία παγκοσμίως, ο EUTR απαγορεύει τη διάθεση στην αγορά της ΕΕ παράνομα υλοτομημένης ξυλείας και προϊόντων που προέρχονται από τέτοια ξυλεία. Διαχωρίζει όσους εμπορεύονται ξυλεία ή προϊόντα ξυλείας σε δύο κατηγορίες – φορείς εκμετάλλευσης και εμπόρους. Η κάθε κατηγορία έχει τις δικές της διακριτές υποχρεώσεις. Οι μεν φορείς εκμετάλλευσης –που ορίζονται στον κανονισμό ως εκείνοι που διαθέτουν ξυλεία ή προϊόντα ξυλείας για πρώτη φορά στην αγορά της ΕΕ– πρέπει να επιδεικνύουν τη «δέουσα επιμέλεια». Οι δε έμποροι –που ορίζονται στον EUTR ως εκείνοι που πραγματοποιούν αγοραπωλησίες ξυλείας ή προϊόντων ξυλείας τα οποία διατίθενται ήδη στην αγορά της ΕΕ– πρέπει να διατηρούν στοιχεία των προμηθευτών και των πελατών τους, ώστε να διευκολύνεται η ιχνηλασιμότητά τους. Δέουσα επιμέλεια Οι φορείς εκμετάλλευσης πρέπει να επιδεικνύουν τη «δέουσα επιμέλεια» κατά τη διάθεση ξυλείας ή προϊόντων ξυλείας στην αγορά της ΕΕ, προκειμένου να ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο της εμπορίας παράνομα υλοτομημένης ξυλείας ή προϊόντων που περιέχουν τέτοια ξυλεία. Αυτό, με άλλα λόγια, σημαίνει ότι οφείλουν να εφαρμόζουν ένα σύστημα διαχείρισης κινδύνου με τρεις άξονες: - Πληροφορίες: Ο φορέας εκμετάλλευσης πρέπει να διαθέτει πρόσβαση σε πληροφορίες σχετικά με την ξυλεία και τα προϊόντα ξυλείας, τη χώρα υλοτόμησης (και, εφόσον απαιτείται, την επιμέρους εθνική περιφέρεια και την άδεια υλοτομίας), το είδος, την ποσότητα, τον προμηθευτή και στοιχεία που αφορούν τη συμμόρφωση με την εθνική νομοθεσία. - Αξιολόγηση κινδύνου: Ο φορέας εκμετάλλευσης οφείλει να αξιολογεί τον κίνδυνο ύπαρξης παράνομης ξυλείας στην αλυσίδα εφοδιασμού του, βάσει των στοιχείων που προσδιορίστηκαν παραπάνω και λαμβάνοντας υπόψη τα κριτήρια που διατυπώνει ο EUTR. - Μετριασμός του κινδύνου: Όταν η αξιολόγηση αποκαλύπτει έναν μη αμελητέο κίνδυνο ύπαρξης παράνομης ξυλείας στην αλυσίδα εφοδιασμού, ο εν λόγω κίνδυνος μπορεί να μετριάζεται με περαιτέρω μέτρα, όπως η απαίτηση συμπληρωματικών πληροφοριών και επαλήθευσης από τον προμηθευτή. Οι φορείς εκμετάλλευσης μπορούν να δημιουργήσουν το δικό τους σύστημα δέουσας επιμέλειας ή να χρησιμοποιήσουν ένα που έχει αναπτυχθεί από κάποιον οργανισμό παρακολούθησης. Εύρος των καλυπτόμενων προϊόντων Η νομοθεσία καλύπτει τόσο την ξυλεία και τα προϊόντα ξυλείας που παράγονται στην ΕΕ, όσο και εκείνα που εισάγονται από το εξωτερικό. Στα προϊόντα που καλύπτονται περιλαμβάνονται: προϊόντα συμπαγούς ξύλου, δάπεδα, κόντρα-πλακέ, χαρτοπολτός και χαρτί, κτλ. Ανακυκλωμένα προϊόντα και εκτυπωμένο χαρτί, όπως βιβλία, περιοδικά και εφημερίδες δεν καλύπτονται. Θεωρείται ότι η ξυλεία και τα προϊόντα ξυλείας με έγκυρη άδεια FLEGT ή CITES συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις του EUTR. Τον κατάλογο που εμπεριέχει τα προϊόντα που καλύπτει ο κανονισμός μπορείτε να βρείτε στο παράρτημα του EUTR: http://eur-lex.europa.eu/LexUriServ/LexUriServ.do?uri=CELEX:32010R0995:EL:NOT Ιδιώτες που πραγματοποιούν αγοραπωλησίες ξυλείας ή προϊόντων ξυλείας για προσωπική χρήση δεν επηρεάζονται από τον EUTR. Εφαρμογή Ο κανονισμός της ΕΕ για την ξυλεία είναι δεσμευτικός σε κάθε χώρα της ΕΕ. Κάθε εθνικός νομοθέτης θεσπίζει αποτελεσματικές, αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις για την εξασφάλιση της συμμόρφωσης με τον EUTR. Σε κάθε χώρα υπάρχει μια αρμόδια αρχή, η οποία συντονίζει την επιβολή του κανονισμού. Εδώ θα βρείτε την αρμόδια αρχή στη δική σας χώρα: http://ec.europa.eu/environment/forests/pdf/list_competent_authorities.pdf Παράγωγο δίκαιο Στις 23 Φεβρουαρίου 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τον κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 363/2012 της Επιτροπής, για τη θέσπιση των κανόνων για την αναγνώριση και την ανάκληση της αναγνώρισης των οργανισμών παρακολούθησης. Επιπλέον, στις 6 Ιουλίου 2012, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέκρινε τον εκτελεστικό κανονισμό (ΕΕ) αριθ. 607/2012 της Επιτροπής, με στόχο τη διασφάλιση της ομοιόμορφης εφαρμογής του κανονισμού στο σύνολο της ΕΕ. Εκτίθενται λεπτομερώς τα μέτρα αξιολόγησης και μετριασμού του κινδύνου που εντάσσονται στο «σύστημα δέουσας επιμέλειας», καθώς και η συχνότητα και φύση των ελέγχων που οι αρμόδιες αρχές των κρατών μελών θα διενεργούν στους οργανισμούς παρακολούθησης. Παραπομπές Κανονισμός του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου για τη θέσπιση των υποχρεώσεων των φορέων εκμετάλλευσης που διαθέτουν ξυλεία και προϊόντα ξυλείας στην αγορά, που εγκρίθηκε στις 20 Οκτωβρίου 2010 και δημοσιεύτηκε στην Επίσημη Εφημερίδα στις 12 Νοεμβρίου 2010 Κατ’ εξουσιοδότηση κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 363/2012 της Επιτροπής και εκτελεστικός κανονισμός (ΕΕ) αριθ. 607/2012 της Επιτροπής Ιστότοπος του κανονισμού της ΕΕ για την ξυλεία http://EUTR2013.europa.eu Κείμενο κανονισμού ΕΕ για την ξυλεία – Ευρωπαϊκή Επιτροπή http://ec.europa.eu/environment/forests/timber_regulation.htm Περίληψη του κανονισμού της ΕΕ για την ξυλεία http://ec.europa.eu/environment/forests/timber_regulation.htm#products Έγγραφο καθοδήγησης για τον κανονισμό της ΕΕ για την ξυλεία http://ec.europa.eu/environment/forests/pdf/guidance_document.pdf Φυλλάδιο για τον κανονισμό της ΕΕ για την ξυλεία http://ec.europa.eu/environment/forests/pdf/EUTR_Leaflet_EL.pdf FLEGT http://www.euflegt.efi.int/portal/ CITES http://www.cites.org/